EVERY-BODY-KNOWS-WHAT-TOMORROW- BRINGS-AND-WE-ALLKNOW- WHAT-HAPPENED-YESTERDAY

Wereld zonder labels.

Tekst: Lieve Dierckx

Choreograaf Mohamed Toukabri schrikt er niet voor terug om het over waarden te hebben.

In zijn eerste solovoorstelling, The Upside Down Man (son of the road) (2018), gaf hij ons een heel persoonlijke inkijk in zijn leven tussen twee werelden, tussen zijn geboorteland Tunesië en Brussel, de stad waar hij sinds zijn dansopleiding bij P.A.R.T.S. al dertien jaar woont. 

Hij zei toen: “Ik kies voor het autobiografische omdat ik geïnteresseerd ben in wat uniek en persoonlijk is, in het feit dat niemand anders mijn verhaal kan vertellen, omdat niemand anders de wereld door mijn ogen ziet. Net omwille van die uniciteit heeft elk mens zijn plek in de wereld. Terwijl we vaak geneigd zijn om te veralgemenen, labels te plakken of voor kant-en-klare pakketjes te gaan, wil ik tonen dat ik niet één verhaal ben: ik ben vele verhalen.”

Toen hij in 2019 de Belgische nationaliteit kreeg kon hij eindelijk een visum aanvragen voor zijn moeder want hij koesterde al lang het idee om haar mee op het podium te nemen, als oermoeder en geboortegrond. Samen legden ze in The Power (of) The Fragile (2021) aan de toeschouwer de kracht van authenticiteit en ambachtelijkheid voor in onze wereld die inzet op strategie en perceptie. 

Wij

De ‘ik’ uit het citaat hierboven breidt hij in Every-Body-Knows-What-Tomorrow-Brings-And-We-All-Know-What-Happened-Yesterday (vanaf hier Every-Body) uit naar ‘wij’. Tussenruimtes en waarden staan opnieuw centraal maar tegelijk maakt Toukabri een grote sprong, van homemade en autobiografische verhalen die hij zelf vertelt, naar een meer state-of-the-art samenwerking en een universelere abstractie van zijn thema’s. Dat gebeurt hier in een aangehouden driespraak tussen stemmen, visuele tekst en hijzelf die alleen nog danst. De stem en de tekst in het eerste deel zijn van schrijfster Essia Jaïbi, net als Toukabri afkomstig uit Tunesië. In een tweede deel volgen andere stemmen en fragmenten. Grafisch ontwerper Alyson Sillon en lichtontwerper Stef Stessel geven op een zachtglanzend achterdoek van begin tot eind visueel vrij baan aan de tekst als volwaardig medespeler. 

Dat tekst een inspiratiebron is spreekt al uit de titel. Die is een citaat van de Nigeriaanse schrijfster Chimamanda Ngozi Adichie. Het gaat er over de wijsheid van het lichaam, van élk lichaam - every body. Met in elk van die lichamen een ingeschreven verleden dat het heden bepaalt. Daarmee wil de Nigeriaanse ons met onze verantwoordelijkheid confronteren want: wat we er in het heden mee doen is mee bepalend voor de toekomst, zowel individueel als collectief. Zo rekt de choreograaf van meet af aan de notie van tijd op in zijn nieuwe werk. De aanzet daarvoor zat al in The Power (of) The Fragile waarin zijn moeder stond voor het ancestrale en het spirituele.  

Schuiven en schuren

In Every-Body kijkt Mohamed Toukabri naar zijn danslichaam als een archief. Zijn roots als B-boy in de straten van Tunis heeft hij nooit afgezworen. Hij geeft nog altijd workshops in streetdance en doet mee aan battles. Toen hij pas bij P.A.R.T.S. aankwam - toen veel meer dan nu gericht op conceptuele westerse dans - had hij het idee dat hij zijn dansachtergrond moest verdoezelen om erbij te horen. De stem en teksten van Essia Jaïbi laten die situatie in Every-Body uitwaaieren naar wie bepaalt wat waarde heeft, wat er tot de canon mag behoren, of waar al die hokjes toe dienen. Als antwoord horen we nu ergens op de soundscape een Amerikaanse stem ritmisch en repetitief de oorsprong van het woord hiphop uitleggen, een discipline die intussen in onze cultuurtempels in de kijker mag staan. De bijdrage van Toukabri in die evolutie valt niet te onderschatten.

We zien het in Every-Body schuiven en schuren tussen streetdance, lange balletlijnen, bewegingen uit het postmoderne dansidioom en referenties naar traditionele dansen uit Toukabri’s geboortestreek. Voor Toukabri hoeven al die sedimenten en tectonische platen in zijn lichaam niet gepolijst naast elkaar te bestaan. De notie van onze organisch gevormde aarde en haar diepe, schuivende lagen is niet ver weg. 

Het recht op opaciteit

Daarmee zien we Mohamed Toukabri een andere lijn uitzetten in de tussenruimtes als thema in  zijn werk. Hij verwijst in een gesprek naar Édouard Glissant, een dichter en schrijver uit Martinique die het belang van opaciteit verdedigt, het tegengestelde van doorzichtigheid. Je kan en hoeft elkaars cultuur niet ten volle te begrijpen, is diens boodschap. In dezelfde adem pleit de dichter ervoor om opaciteit te koesteren vanuit zijn ervaring dat westerse instituten en instellingen helaas al te makkelijk de vertaalslag blijven maken van ‘begrijpen wat anders is’ naar ‘grip en controle’. 

Op de soundscape van Every-Body heeft Essia Jaïbi het over taal die je niet per se hoeft te begrijpen terwijl er een Arabische tekst zonder vertaling over het achterdoek glijdt. Even verder in de voorstelling ruist de geluidstechniek opzettelijk over twee woorden uit een zin die je denkt te moéten begrijpen omdat die net essentieel en belangrijk lijkt. Opaciteit wint. Glissant-onderzoeker Benjamin P. Davis breidde de notie verder uit, naar ’een recht op tijd om te lezen, te schrijven, te denken, om te worstelen en te vieren’, als tegenwicht voor neo-liberaal efficiëntiedenken. 

Zo kunnen we de koppeltekens in de titel met een nieuwe blik lezen: als verbinders die tegelijk ruimte laten, weg van al te grijpgrage betekenis.  Als een metafoor ook voor ons kijken naar hedendaagse dans. 

Bio

Mohamed Toukabri zette zijn eerste stappen in dans als B-boy in Tunis toen hij twaalf was. Bijna gelijktijdig begon hij aan een balletopleiding bij het Tunesische Sybel Ballet Theatre. Vanaf zijn zestiende trainde hij in Parijs aan de Internationale Academie voor Dans, daarna bij P.A.R.T.S. in Brussel. Hij danste voor Anne Teresa De Keersmaeker, Jan Lauwers/Needcompany, Sidi Larbi Cherkaoui en Chatha Company (Tunesië). In 2018 choreografeerde hij zijn eerste eigen werk, The Upside Down Man. In 2021 volgde The Power (of) The Fragile, waarin hij samen met zijn moeder danst. In hetzelfde jaar nodigde het kunstenfestival Europalia hem uit als breakdancer voor een project met graffitikunstenaar Eyes-B.

Kijktip

De kostuums van Magali Grégoir bepalen mee de voortgang en de thema’s van de voorstelling: de hoodies, de maskers, of nog: de borstbescherming onder de jas van de performer.