Faits et Gestes

Noé Soulier is een man met vele talenten. Hij is een begenadigd danser die studeerde aan het Conservatorium van Parijs en PARTS, de school van Anne Teresa De Keersmaeker in Brussel. Tijdens zijn dansstudies volgde hij parallel een filosofie-opleiding aan de Sorbonne, en als hij beslist zou hebben om zich te specialiseren in het bespelen van de piano of het klavecimbel, dan zou hij daarin best ook hoge ogen hebben kunnen gooien. Hij koos er uiteindelijk voor om voorrang te geven aan zijn werk als choreograaf. Sinds zijn afstuderen in 2010 creëerde hij al een 16-tal werken, van solo’s tot grote ensembles, binnen zijn eigen structuur of voor andere gezelschappen. In zijn werk laat hij zijn filosofische achtergrond vaak resoneren, en al voelt hij zich geenszins ongemakkelijk als je op het podium enkel de beweging en ademhaling van de dansers hoort, even vaak zet hij zijn muzikale kennis in om zijn dans te verrijken, zoals ook nu met Faits et Gestes.

Als filosoof buigt Soulier zich graag over de essentie van zijn vak als danser en choreograaf, namelijk de vraag naar hoe bewegingen zich verhouden tot betekenis. Toeschouwers vinden het kijken naar dans vaak frustrerend ‘moeilijk’. Als ze zich niet op sleeptouw kunnen laten nemen door fysieke virtuositeit of pure schoonheid, of als er zoals in de meest bekende balletten uit de 19e eeuw of hun erfgenamen uit de 20e of 21e eeuw geen onderliggend verhaal is dat een kader geeft voor bewegingen, dan komt dans al snel als ‘abstract’ over en vraagt menig kijker zich vertwijfeld af wat al die bewegingen dan te betekenen hebben. Soulier gaat in zijn werk op zoek naar de mechanismen via dewelke beweging betekenis krijgt, en hij doet dat op een microscopische manier: hij gaat niet op zoek naar een groot verhaal, maar naar hoe individuele bewegingen en bewegingssequensen betekenis oproepen en versterken. Dat is een rode draad die doorheen heel wat van zijn werk loopt, en in Faits et Gestes concentreert hij zich op drie elementen: handelingen die gericht zijn op een concreet doel, communicatieve handelingen en abstracte choreografische sequenties.

Als we denken dat we een kunstwerk pas ‘betekenis’ heeft als we in woorden kunnen uitleggen wat die betekenis dan wel is, dan vergeten we eigenlijk dat we in ons dagelijks leven met onze lichamen voortdurend betekenis genereren en ermee communiceren zonder dat we telkens in woorden moeten kunnen uitleggen wat we aan het doen zijn. Wanneer een dagelijkse beweging een doel krijgt dat buiten zichzelf ligt, dan wordt het een gebaar, dat anticipeert op andere bewegingen of doelen die buiten zichzelf liggen. Denk maar aan bewegingen als reiken, wijzen, werpen, ontwijken, bewegingen die andere bewegingen voorbereiden, enzovoort. Soulier liet zijn dansers met dit soort beweging aan de slag gaan, om te kijken wat bepaalde bewegingen of gebaren oproepen, waarheen ze de aandacht leiden. Hij put daarbij veel uit bewegingen uit sport en vrijetijdsbestedingen. Als hetgeen waar dat gebaar of die beweging toe oproept ook effectief verschijnt of gebeurt, dan verdwijnen de eerste beweging en dus ook het mechanisme waarmee betekenis en communicatie gegenereerd worden uit ons blikveld. Vandaar dat Soulier gaat spelen met bewegingen die op iets anticiperen zonder dat zich dat effectief realiseert. Hij nodigt de toeschouwer uit om mee te stappen in dit spel van herkenbaarheid en onherkenbaarheid, niet met het oog op het ontdekken van een raadsel dat alles bijeenhoudt, maar het zich verwonderen over de rijkdom aan betekenismogelijkheden die in de kleinste gebaren vervat zitten. Aan de ene kant is het dus abstract, in de zin dat de bredere context waarin de bewegingen voorkomen afwezig is, en aan de andere kant bijzonder concreet en herkenbaar, een stijl die ook wel doet denken aan de pantomime uit het klassiek ballet. Dat laatste is geen verrassing, want in oudere choreografieën onderzocht Soulier al meermaals hoe de taal van het klassiek ballet in elkaar steekt en functioneert.

In muziek leeft een gelijkaardig thema: hoe ervaren we betekenis in georganiseerde klanken? Barokcomponist Jakob Froberger schreef een aantal stukken als begrafenisredes, waarbij hij klankelementen organiseerde zoals de retoriek woorden en betekenissen articuleert die bepaalde ideeën of gevoelens willen uitlokken bij de toeschouwer, zonder dat de precieze betekenis daarbij aanwezig wordt gesteld. Ook de componisten uit de familie Bach hadden een grote interesse in muzikale retoriek. Klaveciniste Maude Gratton begeleidt de vier dansers in hun exploratie van de beweging en betekenis, waarbij naast de retorische muzikale figuren ook het barokke contrapunt een leidraad is voor de spontane composities van de dansers. Want inderdaad, een groot deel van de voorstelling is geïmproviseerd: de basis-sequenties liggen vast, maar hoe ze geordend worden en op elkaar inspelen gebeurt op het moment van de voorstelling, net zoals we in de taal en in het dagelijks leven op basis van kleine kernen van vaste herkenbare bewegingen en gebaren de onvoorspelbaarheid en de chaos van het leven tegemoet treden en telkens opnieuw richting geven…

Citaat:

“De blik van de kijker bepaalt mee het werk. Kijken is een even creatieve daad als dansen zelf.”

“We kunnen ‘lezen’ wat anderen doen, en op hun bewegingen anticiperen. Dat vocabularium is zo diep verankerd in onze relatie tot de wereld dat we die niet meer opmerken.”

Bio

Noé Soulier exploreert de wereld van dans en choreografie in diverse settings, van het theater over het museum tot het gescreven woord. Zijn praktijk is tegelijk conceptueel en diep verankerd in de praktijk van de dans.

Soulier studeerde dans aan o.a. het Conservatorium van Parijs en PARTS in Brussel, en behaalde een Master in de filosofie aan de Sorbonne. Na zijn afstuderen werd hij internationaal actief als choreograaf en creëerde hij al 17 choreografieën, waaronder ook creatieopdrachten voor balletgezelschappen en recent de Trisha Brown Company. Sinds 2020 is hij directeur van het Centre National de Danse Contemporaine in Angers. Hij crëerde ook een choreografische expo in het Centre Pompidou en publiceerde het boek ‘Action, mouvements et gestes’ waarin hij over zijn praktijk reflecteert.

Steven De Belder

De programmatekst en inleiding worden verzorgd door het team van De Zendelingen, een productiehuis voor multimediale content over podiumkunsten en een collectief van freelancers die werken rond omkadering.