g r oo v e

gr oo v e: van een jazzy drieslagmaat naar de basis van de menselijke ervaring

De groove. Vraag vijf muzikanten en drie dansers naar de betekenis van dit woord en je krijgt acht totaal verschillende antwoorden. Waar ze het hoogstwaarschijnlijk wél over eens zijn, is dat het iets is dat je moet voelen. Etymologisch komt groove van het Middelengelse woord voor groef, put. In de loop van  de twintigste eeuw kwam het te staan voor de ringvormige groeven in een langspeelplaat. Het ritme dat je door die groeven hoort, vertaalde zich in de drieslagmaat van een heerlijk zwoel swingnummer.

Omdat jazzmuzikanten en -fanaten in de jaren dertig welig heupschudden op die plaatgroeven, ontstond de metaforische groove: een wederzijds gevoel van ritme dat een individuele, vrije ervaring en improvisatie op de muziek toelaat. Intussen is de term verbreed naar een algemeen gevoel voor muziek, beweging en het voelen van vrijheid in de soepelheid van ons eigen lichaam. Voor choreografe en danseres Soa Ratsifandrihana staat het alleszins vast: groove was altijd al aanwezig in haar leven. Thuis werd er gezongen en gedanst:het gezin bevond zich steeds in een familiale groove.

Samen met haar familie ondervond ze hoe bewegingen kunnen ontstaan in een keuken of woonkamer. Hun lichamen vulden de ruimte, maar ook het wederzijdse begrip van de muziek – die taal die geen taal is – zorgde voor mysterieuze ervaringen. Naar eigen zeggen lag ze van al die indrukken nachtenlang wakker om na te genieten. Het ritme dat Soa’s kindertijd bepaalde, zette haar aan om kleine bewegingen uit te voeren die steeds verder uitgroeiden tot een intense en herkenbare bewegingstaal.

Bewegen in een digitale wereld

In gr oo ve staat Soa in een grijs, futuristisch tweedelig pak op het podium. Schelle computergeluiden piepen in tegenovergestelde ritmes na elkaar. Soa rekt haar lichaam in het halfduister, om het dan weer ritmisch in te laten krimpen. Volgt ze de ritmes van de bieptoon of gaat ze er tegenin? Ze lijkt de personificatie van een internetverbinding die schommelt tussen bruikbaar en compleet verstoord. Langzaamaan verdwijnen deze ‘glitches’. Zowel de muziek als haar bewegingen veranderen nadien in chille, maar geaccentueerde hiphop. Soa beweegt haar lichaam niet meer staccato, maar maakt steeds soepelere vormen en frasen. Bewegingen worden dans.

De metaalachtige geluiden van Sylvain Darrifourcq, die de soundtrack verzorgde, doen denken aan een dial-upmodem, het vroege internet, elektronica en alles uit die sfeer. Voor Soa heeft het te maken met de wereld waarin ze is opgegroeid. Als millennial is muziek nooit eenduidig voor haar geweest. Opgegroeid in een gedigitaliseerde wereld lijkt ze met de elektronische geluiden de nostalgie van die eerste danservaring te verzoenen met haar omgeving: hoe communiceren bewegende lichamen wanneer we overdonderd worden door schermen, geluiden of beelden?

Voor Soa ligt het antwoord in de veelzijdigheid van de hedendaagse ervaring: hiphop, rock en  pianomuziek vliegen ons evenwaardig om de oren. Digitalisering heeft geleid tot een muzikale beleving die veelstemmig is. Stijlen en vormen beïnvloeden elkaar of gaan tegen elkaar in. gr oo ve probeert die smeltkroes van invloeden te ensceneren: eerst in een grauw harnasachtig kostuum, later in een meer vrije vorm met een veelkleurig hemd en meer volle bewegingen. Daar lijkt Soa de groove en het plezier van dans terug te vinden.

Verbonden in het nu

Zoals groove altijd vereist, komt Soa niet op haar eentje in de swing. Hoewel meedansende gezinsleden ontbreken en ze solo op het podium staat, deelt ze haar zoektocht met een publiek. Voor Soa is het dansen datgene wat haar levend doet voelen, en dat wil ze koste wat kost kunnen delen. Daarnaast roept haar lichaam op scène steeds verschillende werelden buiten de solo op. Als doorgeefluik laat ze al deze invloeden samenkomen in een hier en nu dat haar eigen dansgeschiedenis bevat: van Rosas-danseres tot millennial met een smartphone.

Haar plezier in de groove vindt ze met andere woorden in het aaneenkleven van beelden. Zo is de kostumering van Coco Petitpierre bijvoorbeeld geïnspireerd op Ghost in the Shell, een Japanse manga met een behoorlijke cultstatus. Niet alleen lijkt het puntvormige harnas letterlijk op de beeldtaal van de manga, maar ook het verhaal van Ghost in the Shell kan betekenis geven aan Soa’s hedendaagse zoektocht naar samenspel. Het hoofdpersonage waarop de visuele verwijzing is gestoeld is namelijk een cyborg die zichzelf ethische en existentiële vragen stelt over of ze nu mens is of net niet; of is ze maar een geest in een fles die nooit vrij zal komen?

Soa trekt gelukkig het pakje uit en vindt een antwoord. Ze verbindt ons als digitale wezens opnieuw met het organische, ritmische plezier van dansen in een gezinskeuken. Haar bewegingen verwijzen naar yoga, Malagassische danspraktijken en de artistieke hoogstandjes van haar werk bij Rosas. De choreografie lijkt ons te tonen hoe we van het leven kunnen genieten: wanneer al deze genres los van tijdskader of waardeoordeel op één lijn staan, is het enige wat overblijft het lichaam van Soa zelf. Het genot van het kronkelen en wiegen is op haar vermoeide gezicht af te lezen. In de groeven van haar soms van moeite verwrongen gelaat vinden we samen met haar, samen als lichamen in het nu, de groove terug.

BIO

Soa Ratsifandrihana is danser en choreograaf in Brussel. In Parijs volgde ze een opleiding aan het nationale conservatorium voor muziek en dans. Daarna werkte ze als performer met James Thierrée en Salia Sanou en kwam ze terecht bij Anne Teresa De Keersmaeker als Rosas-danseres. Soa staat bekend voor haar diverse bewegingskwaliteiten die haar lichaam om kan zetten in verschillende fysieke verbeeldingen. Zo was ze één van de eerste dansers die werd ingezet in de heropvoering van De Keersmaekers Fase, waardoor ze het werk toegankelijk maakte voor nieuwe generaties. Als kind van zowel Franse als Malagassische roots is ze daarbovenop steeds op zoek naar beweging als communicatie tussen verschillende gemeenschappen. Sinds 2016 zet ze die sensibiliteit om in choreografisch werk, dat reeds resulteerde in Tendimite (2016), Folia (2020) en nu gr oo ve. Ze zoekt in haar werk naar de verbinding van rauwe spontaneïteit, poëzie,muziek en de geschiedenis waarin ze zichzelf kan plaatsen.

QUOTES

‘tonight’s show is about going to the roots and finding pleasure again’

‘it’s something that makes me feel alive so I have to communicate it with other people’

Ans Van Gasse

De programmatekst en inleiding worden verzorgd door het team van De Zendelingen, een productiehuis voor multimediale content over podiumkunsten en een collectief van freelancers die werken rond omkadering.