De vrouw die met elf vingers droomt

In de Poortersloge aan de Brugse Kraanrei lijkt het alsof de muren zelf beginnen te ademen. Tekeningen, sculpturen, maskers, assemblages van afval en verlangen: alles leeft er, verschuift er, verdwijnt en verschijnt opnieuw. ‘5-V: Verschijn, Verdwijn, Verschuif, Verbind, Verhaal’ heet de expo, en ze voelt als een zacht stormoog in een rusteloze wereld.

De vrouw achter dit alles is Joke Raes, huiskunstenaar van Cultuurcentrum Brugge, maar vooral een mens die tegelijk maker, verzamelaar, performer en alchemist is. Ze is het soort kunstenaar die haar werk even makkelijk uit porselein als uit adem zou kunnen kneden. ‘Mijn ouders zeggen altijd dat ik met elf vingers geboren ben’, zegt ze. ‘En één ervan is een potlood.’

In deze tentoonstelling kruipt ze niet enkel in haar eigen huid, maar ook in die van de curator. Ze nodigt veertien kunstenaars uit - van Nick Ervinck tot Thomas Verstraeten, van Robin Vermeersch tot Marie Julia Bollansée en William Cobbing - en laat ze dansen op haar vijf V’s. ‘We hebben kunstenaars samengebracht die voorheen nooit met elkaar in dialoog traden. Nu wel. In elke ruimte ontstaat er een nieuwe ontmoeting, een nieuw verhaal.’

Het resultaat is geen klassieke expo, maar een ritueel van verschuivingen. Performances, installaties, stille confrontaties: de Poortersloge is evenveel laboratorium als kunsttempel in de Brugse binnenstad. En dan is er nog de Wonderwall, een eindmuur vol werk van meer dan dertig gastkunstenaars, goed voor tachtig stukken die samen ogen als een levend organisme.

Raes spreekt over haar werk zoals anderen over dromen spreken: teder, maar met een ondertoon van noodzaak. Haar universum is fragiel, maar ook onwrikbaar in zijn schoonheid. Ze speelt met de spanning tussen industrieel afval en wilgenkatjes, tussen het maakbare en het natuurlijke. ‘Ik probeer bij mijn materiaalkeuze, naast esthetiek, een soort spanning te creëren’, zegt ze. ‘Daarmee probeer ik de kijker te raken, de perceptie te verbreden. Mijn werk is als een verlangen: je wil het grijpen, maar het blijft altijd een beetje ongrijpbaar.’

Dat verlangen bracht haar ver, letterlijk en figuurlijk. Van een residency diep in de Peruaanse Amazone tot het Japanse Arita, waar ze met porselein werkte alsof het
vloeibare herinnering was. Ze stelde tentoon in Tokyo, Kuoto en het Van Abbemuseum, maakte publieke kunstwerken in Eeklo en Destelheide, en dook zelfs onder in de Rode Zee voor een onderwatertentoonstelling. Maar telkens, zegt ze, ‘keerde ik terug naar Brugge. Mijn voedingsbodem. De ultieme miniatuurstad met een koepel erover. Hier vallen contrasten samen, net als in mijn werk.’

WABI-SABI
Raes’ blik op haar stad is die van iemand die houdt van imperfecte schoonheid, of wabi-sabi zoals het in het Japans klinkt. Ze roemt de reien aan de Vismarkt, het Minnewater bij zonsondergang. ‘Brugge is hyperromantisch, bijna te perfect. Dat vraagt om tegenspraak, om iets dat contrasteert. Zoals David Lynch dat doet in zijn films.’

En dan is er nog het engagement dat deze tentoonstelling onderhuids stuurt. ‘Het goede doel is ditmaal de kunstenaar zelf’. Want we staan onder enorme druk. De overlevingsmodus is permanent ingeschakeld’, zegt Joke. Een eerlijke uitspraak, bijna ontluisterend in haar eenvoud. Want wie haar werk bekijkt - de fijnzinnige maskers, de porseleinen reliëfs, de ragfijne tekeningen - voelt dat elke lijn en vezel een gevecht is tegen die druk. Tegen de snelheid, de markt, de oppervlakkigheid. ‘Rusten op het parcours waarop ik me nu bevind, is geen optie. Ik wil blijven verschuiven, verbinden, verdwijnen. En weer verschijnen.’

Zo beweegt ze zich door de Poortersloge als een stille motor van verbeelding. Elf vingers, één potlood, en een onuitputtelijke drang om de wereld opnieuw uit te vinden, telkens in een andere vorm, telkens met dezelfde kwetsbare kracht.

(ADC)

‘5-V: Verschijn, Verdwijn, Verschuif, Verbind, Verhaal ’door Joke Raes en veertien kunstenaars. Nog tot 9 november 2025 in de Poortersloge, Kraanrei 19, Brugge. Gratis toegankelijk, donderdag t.e.m. zondag, 13–17 uur. Op zondag 2 november om 11 uur vinden er boekvoorstellingen plaats van Joke Raes en Ria Verhaeghe. Info: www.brugge.be